Ο Σάντρο Μποτιτσέλι ζωγράφισε τη Γέννηση της Αφροδίτης μεταξύ 1484-85. Η παραγγελία έγινε από ένα μέλος της οικογένειας των Μεδίκων της Φλωρεντίας, πιθανότατα τον Lorenzo di Pierfrancesco, ο οποίος ήταν μακρινός ξάδελφος του Lorenzo του Μεγαλοπρεπούς. Αυτός ανέθεσε επίσης στον καλλιτέχνη να εικονογραφήσει τη Θεία Κωμωδία του Δάντη και την “Αλληγορία της Άνοιξης”. Η γέννηση της Αφροδίτης κρεμάστηκε στο υπνοδωμάτιό του στη βίλα του Castello, κοντά στη Φλωρεντία.
Ο θεός Ουρανός είχε έναν γιο, τον Κρόνο, ο οποίος ανέτρεψε τον πατέρα του, τον ευνούχισε και πέταξε τα γεννητικά του όργανα στη θάλασσα. Αυτό προκάλεσε τη γονιμοποίηση του νερού και γεννήθηκε η Αφροδίτη. Μετά τη γέννησή της βγήκε στην ακτή πάνω σε ένα κοχύλι, ωθούμενη από την ανάσα του Ζέφυρου, του θεού του δυτικού ανέμου.
Ησίοδος
Ο πίνακας αυτός είναι ένα από τα αριστουργήματα της ιταλικής Αναγέννησης και ένα από τα κορυφαία έργα της Πινακοθήκης Ουφίτσι στη Φλωρεντία.
Ο πίνακας απεικονίζει τη θριαμβεύουσα Θεά της Αγάπης και της Ομορφιάς. Οι Ρωμαίοι την ήξεραν ως Αφροδίτη, ενώ για τους Έλληνες ήταν η Θεά της Ομορφιάς. Στέκεται ψηλά και γυμνή στο κέντρο του καμβά, με αιθέριο και φωτεινό βλέμμα. Μοιάζει να τραβάει όλη την προσοχή πάνω της- ένα σύμβολο ομορφιάς, που είναι τόσο φυσικό όσο και πνευματικό. Αν πιστέψουμε τους νεοπλατωνικούς φιλοσόφους, η ενατένιση της ομορφιάς της είναι ένας τρόπος να ανυψωθεί το ανθρώπινο πνεύμα και να έρθει πιο κοντά στο θείο.
Η αναπαράσταση μυθολογικών θεμάτων ήταν τάση στην Αναγέννηση. Αλληγορίες παρμένες από τον κλασικό πολιτισμό, τις ολυμπιακές θεότητες και τις μυθολογίες τους χρησιμοποιήθηκαν για να εκφράσουν ανθρωπιστικές αξίες. Και η πόλη του Μποτιτσέλι, η Φλωρεντία, ήταν σημαντικό κέντρο ανθρωπιστικών σπουδών. Ο Cosimo de’ Medici ο πρεσβύτερος χρηματοδότησε εδώ μια Πλατωνική Ακαδημία, με πρωτεργάτη τον φιλόσοφο Marsilio Ficino. Με τη Γέννηση της Αφροδίτης, ο Μποτιτσέλι ακολουθούσε μια τάση, μιλούσε τη γλώσσα των καλλιεργημένων και ικανοποιούσε τους προστάτες του.
Γιατί είναι σε κέλυφος;
Η Αφροδίτη, σύμφωνα με τον Έλληνα ποιητή Ησίοδο που έγραψε τη Θεογονία, γεννήθηκε από τον αφρό της θάλασσας. Η αρχαία μυθολογία είναι γεμάτη αίμα και βία και αυτή η ιστορία δεν αποτελεί εξαίρεση. Η ιστορία λέει ότι ο θεός Ουρανός είχε έναν γιο ονόματι Κρόνος, ο οποίος ανέτρεψε τον πατέρα του, τον ευνούχισε και πέταξε τα γεννητικά του όργανα στη θάλασσα. Αυτό προκάλεσε τη γονιμοποίηση του νερού και γεννήθηκε η Αφροδίτη.
Μετά τη γέννησή της βγήκε στην ακτή πάνω σε ένα κοχύλι, ωθούμενη από την ανάσα του Ζέφυρου, του θεού του δυτικού ανέμου. Στον πίνακα βλέπουμε τον Ζέφυρο να αγκαλιάζει τη νύμφη Χλωρίς. Το κορίτσι που ετοιμάζεται να σκεπάσει την Αφροδίτη με έναν λουλουδάτο μανδύα θεωρείται ότι είναι μία από τις Ώρες. Ήταν οι μυθολογικές υπηρέτριες της Αφροδίτης που είχαν επίσης εξουσία πάνω στον φυσικό κύκλο των εποχών. Το νησί στο οποίο φτάνει είναι η Κύπρος ή η Σιθαρέα.
Η ανάσα του Ζέφυρου πίστευαν ότι είχε τη δύναμη να γονιμοποιεί και να δημιουργεί νέα ζωή. Ο εναγκαλισμός του με τη νύμφη συμβολίζει την πράξη του έρωτα.
Το “πιθανό” μοντέλο Simonetta Vespucci.
Είναι πολύ πιθανό ότι η μούσα που ενέπνευσε πολλές από τις γυναίκες του Μποτιτσέλι, συμπεριλαμβανομένης αυτής της Αφροδίτης, ήταν μια γνωστή νεαρή ξανθιά γυναίκα που ζούσε στη Φλωρεντία εκείνη την εποχή. Το όνομά της ήταν Simonetta και ήταν η σύζυγος του Marco Vespucci. Αυτός ο Μάρκο ήταν ξάδελφος του διάσημου Amerigo Vespucci του οποίου το όνομα δόθηκε στη νέα ήπειρο της Αμερικής.
Simonetta Vespucci (1453 – 1476)Η Σιμονέτα ήταν μια θρυλική ομορφιά και οι Μεδίκοι ήταν ξετρελαμένοι μαζί της, ιδίως ο Τζουλιάνο (αδελφός του Λορέντζο του Μεγαλοπρεπούς). Ο ίδιος επιδείκνυε ανοιχτά τον θαυμασμό του γι’ αυτήν, παρά το γεγονός ότι ήταν παντρεμένη. Πέθανε πολύ νέα, σε ηλικία 23 ετών, και είναι θαμμένη στην εκκλησία Ognissanti στη Φλωρεντία. Ο Μποτιτσέλι ζήτησε να ταφεί στα πόδια της και η οικογένεια Βεσπούτσι συμφώνησε. Μπορείτε ακόμα και σήμερα να δείτε τους τάφους τους σε αυτή την εκκλησία.
Στην κλασική τέχνη, τα γυμνά ανδρικά σώματα αποτελούσαν κοινό χαρακτηριστικό. Η σωματική ομορφιά θεωρούνταν καθρέφτης των πνευματικών και ηθικών ιδιοτήτων. Οι γυναικείες αναπαραστάσεις ήταν πολύ λιγότερο συνηθισμένες, αλλά μεταξύ όλων των θεμάτων, η Αφροδίτη ήταν ένα από τα πιο δημοφιλή. Η κλασική “Venus Pudicans” δείχνει σεμνότητα καλύπτοντας τον εαυτό της με τα χέρια της. Ο Μποτιτσέλι θα είχε σίγουρα αυτό το παράδειγμα στο μυαλό του όταν ζωγράφιζε τη θεά του.
Κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης, οι γυμνοί άνδρες και γυναίκες άρχισαν να επανεμφανίζονται μετά από αιώνες μεσαιωνικής σεμνοτυφίας. Ο πίνακας του Μποτιτσέλι και ο γιγαντιαίος Δαβίδ του Μιχαήλ Άγγελου είναι τα πιο εντυπωσιακά παραδείγματα.
Μετά από αιώνες λήθης, ο πίνακας ανακαλύφθηκε ξανά μόλις τον 19ο αιώνα. Ήδη στα τελευταία χρόνια της ζωής του, τα έργα του Μποτιτσέλι αγνοήθηκαν. Ο καλλιτέχνης είχε σημαντικούς αντιπάλους στον κόσμο της τέχνης. Τον επισκίαζαν σεβαστές προσωπικότητες όπως ο Μιχαήλ Άγγελος και ο Λεονάρντο.
Ο Μποτιτσέλι πέρασε μια ηθική και καλλιτεχνική κρίση κατά τη διάρκεια της πολιτικής αναταραχής που έθεσε τον θρησκευτικό φανατικό Σαβοναρόλα επικεφαλής της κυβέρνησης της Φλωρεντίας. Πιστεύεται ότι συμμετείχε επίσης στη *φωτιά των ματαιοδοξιών το 1497 (Bonfire of the Vanities), καίγοντας κάποιους από τους δικούς του πίνακες που δεν ήταν θρησκευτικοί. Ευτυχώς ο Μποτιτσέλι Η Γέννηση της Αφροδίτης δεν ήταν ανάμεσά τους.
*Η φράση αναφέρεται στη φωτιά της 7ης Φεβρουαρίου 1497, όταν οι υποστηρικτές του Δομινικανού μοναχού Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα συγκέντρωσαν και έκαψαν χιλιάδες αντικείμενα όπως έργα τέχνης και βιβλία στη δημόσια πλατεία της Φλωρεντίας, με την ευκαιρία της Καθαράς Δευτέρας.
Το άρθρο Αλεσσάντρο Μποτιτσέλι – Η Γέννηση της Αφροδίτης | Ποιο το νόημα, ενός από τους πιο διάσημους πίνακες όλων των εποχών. εμφανίστηκε πρώτα στο Sparmatseto.
